Chùa Thiên Mụ và kho báu di sản giữa lòng cố đô Huế

Chùa Thiên Mụ hiện lên như một vầng trăng cổ tích giữa dòng Hương giang êm đềm, nơi vẻ đẹp xưa cũ được gìn giữ đến kỳ lạ, nơi linh khí trời đất như hội tụ vào từng viên ngói, gốc cây. Từ buổi sớm tinh mơ đến những chiều tà nắng loang trên mặt nước, không gian ấy như ngừng lại, như chỉ dành cho những ai đủ tĩnh lặng để lắng nghe tiếng gió vờn qua rặng thông, tiếng chuông xa xa vọng về, và tiếng thời gian khẽ khàng trôi qua mái chùa đã tồn tại suốt hơn bốn thế kỷ.

Chùa nằm ở đồi Hà Khê, cách trung tâm thành phố Huế chỉ vài cây số nhưng lại có một cách biệt đặc biệt với thế giới xô bồ ngoài kia. Mỗi bước chân qua cổng tam quan như bước qua một tấm rèm vô hình để chạm vào một tầng không gian khác, nơi những điều linh thiêng không ồn ào nhưng thấm sâu. Những ai từng đứng trước Tháp Phước Duyên đều có cảm giác mình nhỏ bé trước một chiều cao không chỉ là thước đo vật lý, mà là độ sâu của ký ức và sự trầm tĩnh của triết lý sống phương Đông. Ngọn tháp bảy tầng ấy không quá rực rỡ, nhưng sự giản dị lại chính là điều khiến nó sừng sững giữa thiên nhiên như một ngón tay trỏ ngước lên trời xanh, một biểu tượng không lời của sự kết nối giữa con người và điều thiêng liêng.

Người xưa kể lại rằng, nơi đây từng có một bà lão kỳ bí áo đỏ, xuất hiện trong giấc mơ của chúa Nguyễn Hoàng, khuyên ngài hãy lập chùa trên mảnh đất này để tụ linh khí. Và rồi cái tên Thiên Mụ ra đời, vừa huyền bí, vừa thân thuộc. Không chỉ là một câu chuyện truyền miệng, truyền thuyết ấy như được in dấu trong cách người ta nhìn vào mái chùa, không phải để ngắm, mà để cảm. Đến tận hôm nay, vẫn có những buổi sớm mai mờ sương, có người lặng lẽ đứng nhìn tháp chùa phản chiếu trên mặt nước, như thể đang đợi một điều gì từ trời cao, hay từ bên trong chính mình.

Nhưng chùa Thiên Mụ không chỉ có vẻ đẹp của tĩnh tại. Nó từng là nơi chở nặng lịch sử, nơi vang lên tiếng chuông trong những năm tháng biến động. Chiếc ôtô Austin màu xanh bạc thếch, nằm gọn trong một gian nhà nhỏ phía sau, tưởng chừng lạc lõng giữa cảnh vật thanh bình, lại chính là chứng nhân sống cho một khoảnh khắc rúng động: cuộc phản kháng bằng thân xác của Hòa thượng Thích Quảng Đức năm 1963. Không cần bất kỳ lời bình nào, sự hiện diện của chiếc xe là đủ để khiến người xem phải đứng yên vài phút, như một nghi lễ vô thức để tưởng niệm và suy ngẫm.

Dưới tán cây cổ thụ trong sân chùa, những lối nhỏ lát gạch vẫn còn in dấu chân bao thế hệ khách thập phương. Có những lúc, tiếng chuông ngân vang lan xa trên mặt nước, vọng qua những rặng tre, lướt nhẹ trên mặt sông Hương. Âm thanh ấy không phải là tiếng động, mà là một làn sương của thời gian, nhắc người ta nhớ về những điều cũ, những niềm tin âm ỉ không bao giờ tắt.

Giữa lòng chùa, quả chuông Đại Hồng Chung nặng ba tấn treo lặng lẽ mà đầy khí chất. Tương truyền, tiếng chuông từ đây có thể vọng xa đến mười cây số, đủ để lay động những tâm hồn dù đang bận rộn nơi phố thị. Và gần đó, tấm bia đá khổng lồ thời Lê Trung Hưng vẫn đứng vững giữa thời gian, mặt đá nhẵn bóng bởi gió sương, chữ Hán cổ uốn lượn như những dòng sông đang kể lại lịch sử mà không cần người dẫn truyện. Ít ai biết, trong nội điện vẫn lưu giữ bản kinh Pháp Hoa được chép tay từ thế kỷ XVIII, mỗi trang đều là kết tinh của đức tin, nghệ thuật và sự kiên nhẫn gần như siêu nhân của người chép kinh ngày ấy.

Trên đường đến chùa, không khí dường như đổi khác. Dòng xe cộ vơi dần, thay vào đó là tiếng chim ríu rít, tiếng lá rơi nhẹ trên mái chùa. Mùi trầm thoảng nhẹ theo gió, quyện cùng hương hoa cỏ và vị ngai ngái của rêu phong ẩm ướt. Cảnh vật như một bức tranh thủy mặc còn nguyên nét vẽ đầu tiên, chưa từng bị pha lẫn bởi hiện đại hóa. Đến gần cổng, hồ sen nhỏ yên ả soi bóng rặng liễu như một lời mời gọi bước vào không gian chậm rãi hơn, sâu lắng hơn, nơi những điều vô hình có thể chạm đến bằng trái tim.

Không cần nói nhiều về thời điểm đẹp nhất để đến Thiên Mụ, bởi mỗi mùa đều có lý do riêng để lưu lại trong tâm trí. Mùa xuân, chùa ướp mình trong hơi sương và những đóa hoa đầu mùa. Mùa hạ, những buổi chiều ánh nắng xiên qua cánh cửa gỗ, vẽ lên sàn đá một vệt sáng lấp lánh. Mùa thu, tiếng chuông trầm hơn, vang vọng hơn. Mùa đông, không gian lạnh nhưng tĩnh lặng, khiến lòng người dễ lắng nghe chính mình hơn bao giờ hết.

Nếu có thể, hãy thử một sáng sớm thuê thuyền dọc sông Hương để đến chùa. Đó không chỉ là một chuyến đi, mà là hành trình dẫn lối vào nội tâm. Con thuyền lướt qua những bãi lau thưa, làn nước vẽ gợn sóng nhỏ trên mặt sông, từng nhịp chèo như gõ cửa một miền ký ức xa xôi. Và rồi, mái chùa hiện ra phía xa, không quá uy nghi, nhưng ấm áp như một người thân cũ đứng chờ.

Gần chùa có những quán nhỏ, nơi người địa phương nấu những món ăn Huế không cầu kỳ nhưng đủ sức khiến du khách nhớ mãi. Một tô bánh canh cá lóc, đĩa cơm hến bốc khói, chén chè bột lọc dẻo quánh. Nhưng có lẽ đáng nhớ nhất là tách trà sen nóng, đơn sơ trong chiếc ly gốm cũ, nhấp môi giữa làn sương sớm, nhìn tháp chùa dần hiện ra trong ánh nắng. Giữa đất trời ấy, mọi chuyện bộn bề dường như tan ra, chỉ còn lại cảm giác được sống một cách đầy đủ trong khoảnh khắc.

Có những điều thú vị lặng lẽ nằm trong lòng chùa mà ít ai để ý. Rằng viên đá hình rùa dưới chân bia lớn được làm từ loại đá chỉ có ở vùng Ngũ Hành Sơn, được chở về từ thế kỷ XVIII. Rằng trong lễ Vu Lan, chùa vẫn duy trì nghi thức thả đèn hoa đăng trên sông, mỗi chiếc đèn như một lời nguyện lành trôi theo nước về miền vô ưu. Và rằng, người Huế thường đến chùa không phải để cầu xin, mà để cảm ơn, để gửi gắm một lời hứa với chính mình, với tổ tiên.

Đã có biết bao bức ảnh chụp chùa Thiên Mụ, nhưng không có tấm nào giống tấm nào. Bởi mỗi người đến đây đều tìm thấy một góc nhìn riêng, một cảm xúc riêng. Có người nói, nơi này không dành cho những ai vội vã. Bởi muốn hiểu được vẻ đẹp của nó, phải dừng lại, phải lặng nghe, phải bước chậm.

Và khi rời đi, có thể sẽ không mang theo gì nhiều ngoài vài bức ảnh, một nhành sen khô ép trong sổ tay, và một sự yên tĩnh mới được gieo vào trong lòng. Một điều gì đó rất nhẹ, rất sâu, mà chỉ khi rời xa rồi mới thấy hóa ra mình vừa được chạm vào một miền linh thiêng thực sự.

Trong hành trình khám phá đất Việt, nếu có một nơi để nhắc nhớ rằng cái đẹp không cần ồn ào, rằng ký ức có thể lưu giữ qua từng ngọn gió, rằng vẻ đẹp tâm linh là một phần máu thịt của văn hóa dân tộc, thì đó chính là chùa Thiên Mụ. Không ồn ào, không phô trương, nơi đây chỉ lặng lẽ mà sâu thẳm, chỉ cần đến, hít một hơi thật sâu, và để lòng mình ở lại.