Cách chuẩn bị thực phẩm khi đi leo núi dài ngày

Không phải ngẫu nhiên mà việc chuẩn bị thực phẩm cho một hành trình leo núi dài ngày lại được xem là một trong những yếu tố sống còn. Khi cơ thể phải vận hành liên tục giữa địa hình khắc nghiệt, thời tiết thay đổi, độ cao tăng dần theo từng bước chân, mọi quyết định nhỏ về đồ ăn mang theo đều có thể tạo ra khác biệt lớn. Nếu mang thiếu, chuyến đi trở thành hành trình cạn sức. Nếu mang thừa, lại là gánh nặng không cần thiết. Và nếu mang sai, hệ tiêu hóa sẽ là người lên tiếng đầu tiên.

Nhiều người mới thường lầm tưởng leo núi chỉ cần mang mì gói, xúc xích, lương khô là đủ. Nhưng thực tế cho thấy, sau 2 ngày, những món ăn ấy không còn cứu nổi tinh thần lẫn thể lực. Từ kinh nghiệm của những chuyến chinh phục dãy Hoàng Liên, cung trek Tà Năng Phan Dũng, núi Bạch Mộc Lương Tử cho đến các trek quốc tế như Fansipan từ Lào Cai hay Kinabalu ở Malaysia, một công thức chuẩn cho thực phẩm mang theo luôn cần tính đến 4 yếu tố: năng lượng, trọng lượng, khả năng bảo quản và sự dễ chế biến.

Với các chuyến đi kéo dài từ 3 đến 7 ngày, cơ thể cần lượng calo cao gấp rưỡi hoặc gấp đôi bình thường. Nhưng không thể mang theo một chiếc bếp lớn hay tủ lạnh, vì vậy chiến lược là chia nhỏ thực phẩm theo từng buổi ăn, chọn món có thể chế biến bằng cách đơn giản nhất có thể. Bữa sáng nên là loại có tinh bột nhanh, nhẹ bụng và dễ nạp như yến mạch ăn liền trộn sữa bột, bánh mì khô kẹp mứt hoặc socola đen. Bữa trưa cần nhanh gọn vì thường ăn giữa đường, lúc trời nắng hoặc không có điểm dừng lý tưởng. Gợi ý là bánh năng lượng, thanh protein tự làm từ yến mạch và hạt, hoặc bún gạo ăn liền pha kèm nước sôi. Bữa tối quan trọng nhất, nên có chất đạm từ đậu hũ khô, thịt heo sấy, cá khô đã tẩm gia vị sẵn. Kèm theo là tinh bột chậm như gạo sấy hoặc mì trứng, và rau sấy khô như cải xoăn, bó xôi, bí đỏ. Chỉ cần thêm nước nóng, mọi thứ sẽ thành một bữa ăn hoàn chỉnh và ấm bụng.

Một mẹo ít người biết là mang theo nước cốt chanh cô đặc trong lọ nhỏ để giúp chống nôn khi leo cao, hoặc làm dậy vị món ăn. Muối hồng Himalaya dạng viên cũng là lựa chọn tối ưu để chống chuột rút do mất muối khoáng khi đổ mồ hôi nhiều. Ngoài ra, viên nén bổ sung điện giải có thể hòa tan vào nước, giúp duy trì sức bền và tỉnh táo trong những đoạn leo dốc dài. Nên mang ít nhất một viên cho mỗi ngày, và thêm một vài viên dự phòng.

Thay vì mang nguyên chai nước lớn, nên mang túi đựng nước mềm có thể gập lại, kèm thêm bộ lọc mini để xử lý nước suối trên đường đi. Việc này giúp giảm tối đa trọng lượng phải mang mà vẫn đảm bảo lượng nước sạch cần thiết mỗi ngày. Đặc biệt, khi chọn món ăn, tránh thực phẩm dễ sinh hơi, lên men hoặc khó tiêu vì đường ruột là nơi nhạy cảm nhất khi nhiệt độ môi trường thay đổi thất thường. Những món ăn tẩm ướp nhiều gia vị cũng nên hạn chế vì dễ gây khát, chưa kể sẽ làm rối loạn vị giác sau vài ngày ăn lặp lại.

Một kinh nghiệm thực tế từ các trekker kỳ cựu là nên thử nghiệm thực đơn đó trước chuyến đi. Có nghĩa là tự nấu trước ở nhà hoặc trong một chuyến dã ngoại ngắn, ăn thử đúng món và khẩu phần sẽ mang theo. Việc này giúp phát hiện sớm những món ăn khiến cơ thể phản ứng, đồng thời điều chỉnh lại lượng cần thiết để không thiếu cũng không thừa. Rất nhiều người từng gặp tình huống mang món yêu thích nhưng đến nơi lại không thể ăn vì buồn nôn, ngán vị hoặc bị lạnh bụng giữa đêm.

Về đóng gói, nguyên tắc là càng nhỏ gọn, càng tốt. Dùng túi zip loại dày để chia phần từng bữa, dán nhãn rõ ràng sáng trưa tối, và thêm mảnh giấy nhắc công thức chế biến nhanh nếu cần. Nếu đi nhóm, nên chia theo suất cá nhân để tránh trường hợp một người giữ toàn bộ đồ ăn rồi gặp tai nạn hoặc lạc đoàn, người khác không thể tiếp cận được thực phẩm. Cũng đừng quên mang theo một vài túi đựng rác nhỏ và túi sinh học để xử lý vỏ bao bì, giữ rừng sạch như khi đến.

Với các món ăn dự phòng, nên chọn thực phẩm siêu nhẹ nhưng giàu năng lượng như phô mai khô, mật ong đóng gói, đậu phộng rang, socola đen nguyên chất. Chúng không chỉ tiếp thêm năng lượng nhanh khi cần mà còn là cứu tinh tinh thần trong những lúc kiệt sức hoặc gặp sự cố bất ngờ. Một viên socola lúc lên dốc giữa sương mù đôi khi còn quý hơn cả bữa tiệc nóng hổi.

Không ít trường hợp từng gặp vấn đề về tiêu chảy, đầy hơi hoặc mất sức vì ăn không đúng món phù hợp cơ địa. Đó là lý do mỗi người nên hiểu rõ hệ tiêu hóa của mình và có sẵn thuốc tiêu hóa, men vi sinh, gừng lát sấy hoặc bột quế để làm dịu dạ dày khi cần. Ngoài ra, hãy học cách ăn chậm, nhai kỹ, dù trong rừng sâu hay giữa đỉnh núi. Việc nhai kỹ không chỉ tốt cho tiêu hóa mà còn giúp tiết kiệm năng lượng cho cơ thể, giảm cảm giác đói và mệt mỏi.

Một điểm mấu chốt nhưng thường bị bỏ quên là yếu tố tâm lý khi ăn. Nếu phải ăn lặp lại cùng một món trong nhiều ngày, cơ thể dễ sinh tâm lý chán ăn, mất cảm giác ngon miệng, dẫn đến giảm hấp thu. Vì thế, hãy mang theo vài gói gia vị nhỏ như ớt bột, tiêu, rau thơm khô để thay đổi hương vị mỗi ngày. Đôi khi chỉ cần thay đổi một chút cách nấu, món ăn sẽ trở nên khác hẳn, giúp giữ được tinh thần tích cực và tạo cảm giác đủ đầy hơn.

Leo núi không chỉ là hành trình của đôi chân mà còn là hành trình của sự chuẩn bị. Thực phẩm đúng cách là nguồn nhiên liệu cho cơ thể vận hành suôn sẻ giữa thiên nhiên hoang dã. Khi đã lên đường, sẽ không còn cơ hội sửa sai. Vì vậy, chuẩn bị kỹ từng món ăn không phải là tiểu tiết, mà là bước đầu tiên của một chuyến đi an toàn, hiệu quả và đáng nhớ. Ai từng cạn sức giữa rừng sâu chỉ vì quên mang một gói muối, hay ai từng vượt dốc thành công nhờ một miếng socola cuối cùng đều hiểu rằng sự chuẩn bị chưa bao giờ là chuyện nhỏ.

Không phải ai cũng cần mang theo nồi niêu xoong chảo. Nhưng ai cũng cần chuẩn bị một thực đơn thông minh, phù hợp thể trạng, có sự dự trù và linh hoạt ứng biến. Đó là cách mà những người chinh phục thiên nhiên vẫn giữ được sức bền, sự tỉnh táo và niềm vui trên suốt chặng đường dài. Và đó cũng chính là lý do, trong thế giới của những người leo núi, thực phẩm luôn được xem là đồng đội thầm lặng nhưng quan trọng nhất.