Đèo Mã Pí Lèng - Dải lụa đá giữa mây trời Hà Giang

Đèo Mã Pí Lèng, cái tên như một câu hát xao động nơi miền viễn biên phía Bắc, cuốn hút từng bước chân lữ khách giữa trời cao đất rộng. Nằm vắt ngang trên cung đường Hạnh Phúc nối thành phố Hà Giang với Đồng Văn và Mèo Vạc, đèo Mã Pí Lèng không chỉ là biểu tượng của địa hình hiểm trở mà còn là dấu ấn sâu đậm trong ký ức về một miền đất hoang sơ, nơi thiên nhiên, lịch sử và văn hóa giao hòa thành một bản trường ca bất tận.

Ngay từ cái chạm mắt đầu tiên, Mã Pí Lèng đã khiến mọi giác quan thức tỉnh. Con đường như dải lụa đá quấn mình quanh núi non, bồng bềnh trong mây trắng, ôm lấy vực sâu sông Nho Quế xanh thẳm tựa đáy mắt người thiếu nữ Mông. Giữa bảng màu thiên nhiên ấy, từng lớp đá vôi xám dựng đứng lên trời như những chiếc sừng hoang dại, hàng vạn năm trước từng là đáy biển cổ xưa. Gió hun hút thổi qua từng kẽ đá, mang theo tiếng vọng xa xôi của bao đời người đã vượt qua những thử thách để dựng nên “Con đường Hạnh Phúc” huyền thoại.

Có lẽ, điều khiến Mã Pí Lèng trở nên đặc biệt không chỉ là độ cao gần 1.200 mét hay những khúc cua gấp khúc đòi hỏi tay lái lụa, mà chính là câu chuyện về những người mở đường. Ba năm ròng rã, hàng ngàn thanh niên xẻ núi, bám dây leo vách đá, nhiều người đã ngã xuống để đổi lấy từng mét đường men theo sườn núi hiểm trở. Nơi đây, “kỳ tích Mã Pí Lèng” không chỉ là thành tựu về kỹ thuật mà còn là biểu tượng của ý chí và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người Việt Nam. Những vết tích còn lại của đoàn công binh, những tấm bia tưởng niệm len lỏi trong đá xám, lặng lẽ kể câu chuyện về máu và mồ hôi hòa vào đất.

Thiên nhiên ở đèo Mã Pí Lèng không giống bất kỳ nơi nào khác. Bốn mùa trôi qua, mỗi khoảnh khắc đều như một bức tranh sống động. Mùa xuân, hoa đào hoa mận nở trắng triền núi, thấp thoáng những ngôi nhà đất tường trình, tiếng khèn Mông ngân vang cùng gió. Mùa hè, mây cuộn quanh đỉnh núi, nắng trải vàng trên từng nếp váy hoa, khói bếp chiều tỏa khắp bản làng. Khi thu về, cả vùng cao khoác áo mới với nắng dịu dàng, gió rì rào trên sườn đá. Đông đến, rét tê tái làm cho những cánh đồng đá càng thêm dữ dội, huyền hoặc, từng cụm mây bạc len lỏi giữa những vách đá dựng đứng. “Chạm vào Mã Pí Lèng, mới hiểu thế nào là thiên nhiên hùng vĩ đến lặng người”, nhiều bạn trẻ đã chia sẻ như thế trên Instagram, cùng với tấm ảnh check-in nổi bật trên đỉnh Panorama nhìn xuống sông Nho Quế uốn lượn mềm mại.

Có ai đó từng ví dòng Nho Quế dưới chân đèo như một dải lụa ngọc bích chảy giữa đại ngàn. Màu nước thay đổi theo nắng, khi xanh biếc khi ngọc lam, bờ sông là triền đá lởm chởm đan xen cỏ dại. Thuyền nhỏ xuôi dòng, những đoạn hẹp như kẽ ngón tay giữa hai vách đá cao chót vót, ánh mặt trời chiếu xiên qua làn sương sớm, tạo nên cảnh tượng kỳ vĩ mà êm đềm. Một số đoạn sông quanh co bên vách núi, tạo nên “hẻm vực Tu Sản” sâu nhất Đông Nam Á, nơi từng là biển chỉ có thể đi bằng thuyền nhỏ hoặc vượt qua lối mòn men theo đá dựng.

Không chỉ cảnh quan, Mã Pí Lèng còn là nơi lắng đọng những giá trị văn hóa của cộng đồng người Mông, Dao, Tày sống dọc triền núi. Tiếng khèn, tiếng sáo, sắc váy hoa và những phiên chợ vùng cao rộn ràng trong sương, nơi người ta mua bán không chỉ sản vật mà còn trao nhau nụ cười, ánh mắt, câu chuyện đời thường. Truyền thuyết kể rằng, tên gọi “Mã Pí Lèng” trong tiếng Mông nghĩa là “sống mũi ngựa”, hình tượng mô tả dốc núi cao đến nỗi ngựa đi qua cũng phải nghẹt thở, dựng đứng giữa trời đất. Dân gian còn lưu truyền rằng, ai có thể vượt qua hết những khúc cua của đèo sẽ gặp được may mắn trong hành trình khám phá miền đá.

Bước chân lên Mã Pí Lèng cũng là bước vào một miền hoài niệm. Đã từng có bao chuyến đi, bao lời hẹn gặp lại nhau giữa đỉnh đèo lộng gió, nơi chỉ cần đứng yên lặng đã thấy cả bầu trời như nghiêng về phía mình. Nhiều du khách kể, có những buổi bình minh vươn lên từ phía thung lũng, mặt trời ló rạng sau tầng mây, những vạt nắng đầu tiên rắc lên đá núi tạo thành vệt vàng kim óng ánh, đẹp đến nao lòng. Hoàng hôn buông xuống, mây phủ vờn quanh đỉnh, cảm giác như cả thế giới chỉ còn tiếng gió và nhịp tim của người đứng ngắm.

Có một bí mật thú vị, ít ai biết rằng phía chân đèo còn lưu giữ những dấu vết của hang động cổ đại và vách đá hóa thạch, chứng tích của thời tiền sử, nơi từng phát hiện hóa thạch sinh vật biển trong đá vôi. Cả vùng núi quanh Mã Pí Lèng là phần của “Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn”, được UNESCO công nhận, mỗi phiến đá nơi đây đều ẩn chứa lịch sử hàng triệu năm.

Đến với Mã Pí Lèng, hành trình không chỉ là ngắm cảnh mà còn là khám phá bản thân trong sự bao la của đất trời. Cảm giác tự do khi đứng trên đỉnh đèo, phóng tầm mắt ra xa, thấy những con đường nhỏ len lỏi qua vách đá, từng mái nhà thấp thoáng bên triền núi, từng áng mây lơ đãng trôi như những giấc mơ xa xôi. Nhiều người tìm về đây để sống chậm, để gột rửa những bộn bề thành phố, để hít căng lồng ngực mùi đá, mùi gió và cái lạnh của vùng cao nguyên.

Khi lên kế hoạch cho hành trình đến đèo Mã Pí Lèng, lựa chọn thời điểm lý tưởng là vào mùa khô, từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau. Thời tiết se lạnh, nắng nhẹ, ít mưa, mây bồng bềnh tạo nên khung cảnh như chốn thần thoại. Để đến đây, con đường phổ biến nhất là xuất phát từ thành phố Hà Giang, men theo quốc lộ 4C khoảng 150 km qua Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn. Phương tiện cá nhân như xe máy, ô tô tự lái cho cảm giác chủ động nhưng cần chuẩn bị kỹ lưỡng vì đường dốc, nhiều khúc cua tay áo. Xe khách giường nằm từ Hà Nội cũng là lựa chọn phổ biến, sau đó thuê xe tại thành phố Hà Giang để trải nghiệm trọn vẹn cung đường Hạnh Phúc.

Một trong những trải nghiệm không thể bỏ qua là ngắm nhìn dòng Nho Quế từ thuyền nhỏ, xuôi qua hẻm vực Tu Sản, cảm nhận sự kỳ vĩ của đá núi, lắng nghe tiếng nước chảy róc rách giữa đại ngàn. Ẩm thực vùng cao cũng là điểm nhấn khó quên, những món ăn dân dã như thắng cố, mèn mén, bánh tam giác mạch, thịt lợn cắp nách, rượu ngô men lá đượm nồng trong gió núi. Người đi qua đèo Mã Pí Lèng còn bị níu chân bởi những phiên chợ vùng cao rực rỡ sắc màu, nơi mỗi sáng chủ nhật, đồng bào Mông, Dao, Lô Lô mang theo cả mùa xuân trên váy áo, trao nhau câu chuyện giữa chợ phiên mờ sương.

Lưu ý quan trọng khi đến Mã Pí Lèng là phải chú ý an toàn khi di chuyển, đặc biệt với xe máy. Đường núi quanh co, dốc cao, sương mù thường xuất hiện vào sáng sớm hoặc chiều tối. Hạn chế đi đèo vào mùa mưa hoặc khi thời tiết xấu để đảm bảo an toàn. Trang phục nên chọn đồ giữ ấm, giày thể thao chắc chắn, chuẩn bị thêm áo mưa mỏng và máy ảnh để không bỏ lỡ khoảnh khắc đẹp. Hãy giữ gìn môi trường sạch đẹp, tôn trọng không gian sống của đồng bào địa phương, tránh làm ồn hay xả rác bừa bãi, sống xanh và có trách nhiệm với mỗi bước chân.

“Chạm tay vào mây trắng, lắng nghe tiếng gió kể chuyện ngàn năm”, đó là cảm giác chỉ có thể tìm thấy ở đèo Mã Pí Lèng. Dù chỉ một lần ghé qua cũng đủ để nhớ mãi màu xanh mướt của sông Nho Quế, sắc đá xám lạnh giữa trời cao và nụ cười của những người con vùng cao. Đôi khi, chỉ cần ngồi lặng giữa đỉnh đèo, hít thở thật sâu, nghe lòng mình thảnh thơi giữa đất trời lộng gió, mọi ưu phiền hóa thành mây trôi về phía chân trời xa.

Mã Pí Lèng, không chỉ là một con đèo, đó còn là nơi cất giữ những giấc mơ tự do, nơi mỗi người tìm lại bình yên và niềm tự hào về vẻ đẹp kỳ vĩ của đất nước. Đến đây, hãy để trái tim dẫn lối, để mỗi bước chân là một hành trình khám phá và lưu giữ cho riêng mình một miền ký ức rực rỡ.