Cách ứng xử văn minh giúp giữ trọn sự linh thiêng nơi đền chùa

Ngôi đền nằm giữa núi, tiếng chuông vẳng trong làn khói nhang mờ ảo, dòng người chậm rãi bước qua cổng tam quan với ánh mắt trầm mặc. Nhưng đâu đó giữa không gian thiêng liêng ấy lại có âm thanh cười nói ồn ào, tiếng chuông điện thoại reo lên như phá tan mọi sự tĩnh tại. Câu chuyện không phải của riêng một nơi. Những ngôi chùa, đền phủ, am miếu... vẫn đang chịu đựng nhiều hành vi thiếu văn minh đến từ chính những người đi lễ.

Không ít người đến cửa thiền mang theo lòng thành, nhưng lại vô thức để lại phía sau những hành động gây phản cảm. Một người trẻ mặc quần short ngắn đứng chụp ảnh trước tượng Phật. Một nhóm du khách cười đùa lớn tiếng giữa chính điện. Một gia đình bày đồ ăn ngay bậc thềm chùa và để lại rác sau buổi lễ. Tất cả đều là những tình huống từng được ghi nhận tại nhiều điểm linh thiêng nổi tiếng như Yên Tử, Bái Đính, Phủ Tây Hồ hay Thiền viện Trúc Lâm. Có những hành vi tưởng nhỏ nhưng để lại hậu quả lớn, khiến không gian tâm linh trở nên xô bồ, hỗn loạn và mất đi giá trị cốt lõi là sự tôn kính.

Một trong những nguyên nhân thường gặp là tâm lý “ai cũng làm vậy”. Thấy người khác chụp ảnh giữa điện thờ, một vài người khác cũng làm theo. Thấy nhóm bạn nói chuyện ồn ào, người còn lại cũng quên mất phải giữ im lặng. Sự chủ quan lan tỏa khiến những điều sai trở nên bình thường, còn những hành xử đúng mực lại trở thành điều hiếm hoi.

Trang phục là điều đầu tiên cần lưu ý. Nhiều ngôi chùa cổ vẫn treo bảng “yêu cầu ăn mặc kín đáo” nhưng thực tế lại hiếm khi có ai kiểm soát. Những chiếc áo hai dây, quần ngắn, váy ôm sát vô tình làm lu mờ không khí trang nghiêm. Có người vô tình, có người cố tình, nhưng hệ quả thì không khác biệt. Một mẹo nhỏ nhưng rất hữu ích là luôn chuẩn bị sẵn một khăn choàng mỏng hoặc áo khoác nhẹ trong túi xách. Dù là nam hay nữ, việc phủ nhẹ qua vai hoặc khoác ngoài trang phục ngắn sẽ thể hiện sự tôn trọng với nơi mình đang bước vào. Những vùng như Tây Bắc, Tây Nguyên hay miền Trung còn có tục lệ riêng như cởi giày trước khi vào chánh điện, tránh mặc màu đen trong ngày lễ lớn, hoặc không đứng quay lưng vào tượng thờ khi chụp ảnh.

Khi vào chùa hay đền, nhiều người có thói quen khấn to để “cho linh”, hoặc đọc bài cúng bằng điện thoại và vô tình để âm thanh phát ra giữa không gian vốn cần sự tĩnh lặng. Điều này gây khó chịu cho những người xung quanh và làm gián đoạn không khí thiêng liêng. Nếu thực sự cần thiết, hãy đọc khẽ hoặc dùng tai nghe một bên tai khi tra cứu bài cúng. Còn tốt hơn hết, hãy viết tay bài khấn ra giấy nhỏ, vừa thể hiện sự thành tâm, vừa tránh làm ảnh hưởng người khác.

Một hành vi khác dễ bị đánh giá là phản cảm chính là việc chụp ảnh thiếu cân nhắc. Có người giơ máy lên chụp liên tục, thậm chí tạo dáng selfie ngay trước ban thờ. Những hình ảnh đó không chỉ gây phản cảm mà còn bị cộng đồng chỉ trích khi đăng tải lên mạng xã hội. Nơi linh thiêng không phải là sân khấu cho những bức hình sống ảo. Nếu muốn lưu giữ kỷ niệm, hãy chụp ở khu vực sân chùa, cổng tam quan hoặc vườn thiền, tránh những góc có tượng thờ, bàn lễ hoặc không gian đang diễn ra nghi lễ. Một góc chụp đẹp cũng cần đi kèm với thái độ đúng đắn để không phá vỡ không gian chung.

Không ít du khách từng có trải nghiệm khó chịu khi chứng kiến cảnh chen lấn, xô đẩy ở những đền chùa nổi tiếng vào dịp lễ Tết. Người mang lộc vào phải len lỏi trong dòng người để đặt lên ban thờ. Người đến sau thì cố vượt lên trước bằng mọi giá. Không ai muốn mất thời gian xếp hàng nhưng tất cả lại cùng góp phần khiến trật tự đổ vỡ. Giải pháp thiết thực là hãy đi lễ vào những khung giờ sớm, hoặc tránh các ngày cao điểm nếu không quá cần thiết. Quan trọng hơn cả là giữ tâm thế đi lễ là để cầu an, không phải cuộc đua để đến trước hay lộc nhiều hơn người khác.

Việc để lại tiền lẻ trên tay tượng, rải khắp bệ thờ hay đặt vào tay Phật là một trong những hành vi từng bị phản ánh nhiều lần. Nhiều người nghĩ đó là cách “gửi gắm” may mắn, nhưng trên thực tế lại khiến tượng thờ bị bạc màu, bệ thờ lem nhem và mất mỹ quan. Tốt hơn hết, hãy bỏ tiền lễ vào hòm công đức hoặc thả nhẹ vào giỏ đựng lộc đã được đặt đúng vị trí. Một nơi linh thiêng không thể trở thành “sân chơi tâm linh” cho những thói quen sai lệch.

Một khía cạnh khác ít ai để ý nhưng vô cùng quan trọng là cách hành xử với người trông coi chùa, đền. Họ là những người giữ gìn không gian chung, làm việc không ngơi nghỉ suốt ngày dài, đôi khi chỉ để trả lời những câu hỏi lặp lại hoặc nhắc nhở hành vi sai. Một lời cảm ơn, một ánh mắt thiện chí, hay đơn giản là không chất vấn họ bằng thái độ thiếu kiên nhẫn cũng là một nét văn minh rất cần được lan tỏa. Đừng coi việc đi lễ là chuyện cá nhân đơn độc, bởi mỗi người đều đang tham gia vào một tập thể lớn đang giữ gìn bản sắc và tín ngưỡng chung.

Rác thải cũng là vấn đề nhức nhối. Từ vỏ bánh, chai nước, giấy vàng mã cho đến tàn nhang, tất cả đều có thể khiến khuôn viên chùa trở nên nhếch nhác. Nhiều người quan niệm “mình chỉ để một chút, có sao đâu”, nhưng hàng trăm người cùng để lại một chút thì hậu quả sẽ rất lớn. Giữ một túi nhỏ để đựng rác cá nhân, chỉ đốt vàng mã ở nơi quy định, không rắc gạo muối tràn lan là những hành động tuy nhỏ nhưng tạo ảnh hưởng lớn.

Một mẹo khác ít người áp dụng nhưng thực sự hiệu quả là học trước vài câu chào, câu xin phép theo ngôn ngữ hoặc phong tục địa phương. Khi đến đền thiêng người Dao, người Thái, người Chăm hoặc Khmer, một câu chào đúng tông giọng hoặc động tác chắp tay nhẹ sẽ được đón nhận như một cử chỉ trân trọng văn hóa bản địa. Điều này không chỉ thể hiện sự hiểu biết mà còn tạo thiện cảm sâu sắc với người bản địa và những người đồng hành.

Cuối cùng, đừng quên rằng điều quan trọng nhất khi đến nơi linh thiêng không phải là nghi thức rườm rà hay mâm cao cỗ đầy. Mà là cái tâm được giữ trọn, sự lắng lại của chính mỗi người trong nhịp sống đầy xô bồ. Ứng xử văn minh không đến từ việc biết nhiều, mà đến từ ý thức đặt mình vào đúng vị trí, đúng không gian, và đúng vai trò của một người khách khi bước vào ngưỡng cửa linh thiêng.

Đi lễ không chỉ là một hành trình tâm linh, mà còn là bài kiểm tra về thái độ sống. Và đôi khi, cách hành xử nơi cửa thiền lại chính là tấm gương phản chiếu cách mỗi người ứng xử với cuộc đời.