Kinh nghiệm leo núi ban đêm cho người lần đầu dấn bước

Leo núi ban đêm là một hành trình đặc biệt, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và kiến thức thực tế nhiều hơn so với các chuyến đi ban ngày. Không gian tĩnh lặng, bầu trời đầy sao và cảm giác chinh phục trong bóng tối có thể tạo nên những kỷ niệm đáng nhớ. Nhưng ẩn sau đó là hàng loạt rủi ro mà người chưa có kinh nghiệm thường không lường trước được. Hiểu rõ các yếu tố an toàn khi leo núi ban đêm sẽ là chìa khóa để mỗi bước đi không chỉ đẹp mà còn an tâm tuyệt đối.

Điều đầu tiên cần nhận thức là thời gian ban đêm làm giảm khả năng quan sát. Điều này ảnh hưởng đến mọi thao tác, từ việc dò đường đến phản xạ xử lý tình huống. Một chiếc đèn pin đội đầu với độ sáng cao, pin dự phòng đủ dùng trong ít nhất 6 đến 8 tiếng là vật bất ly thân. Không nên sử dụng đèn cầm tay vì sẽ khiến một tay bị chiếm dụng, gây bất lợi khi cần bám vào địa hình hoặc xử lý tình huống bất ngờ như trượt chân, mất thăng bằng. Ngoài ra, việc luôn giữ đèn pin hướng xuống mặt đất sẽ giúp tránh tạo bóng đổ hoặc làm lóa mắt người đi sau.

Chọn đúng cung đường là yếu tố sống còn khi leo núi ban đêm. Những tuyến có độ dốc lớn, nhiều dốc đứng, vách đá hoặc chưa có dấu hiệu chỉ dẫn rõ ràng không nên được lựa chọn. Các địa điểm từng xảy ra tai nạn do rơi rớt, lạc đường hay mất phương hướng khi trời tối cần được nghiên cứu kỹ qua bản đồ địa hình hoặc các nhóm cộng đồng leo núi uy tín. Một kinh nghiệm ít ai chia sẻ nhưng cực kỳ hữu ích là luôn chọn tuyến có trạm dừng hoặc lán trại ở giữa chặng để có điểm nghỉ ngơi và tránh rủi ro do kiệt sức.

Thời điểm khởi hành tốt nhất vào ban đêm là khoảng 2 đến 3 giờ sáng. Đây là thời gian cơ thể đã nghỉ ngơi một phần, trời bớt tối nhất và không khí không quá lạnh hay quá ẩm. Nếu khởi hành từ nửa đêm hoặc sớm hơn, nguy cơ buồn ngủ, lạc hướng hoặc giảm thể lực sẽ tăng mạnh. Nhiều người từng bị choáng hoặc trượt ngã đơn giản chỉ vì cơ thể chưa đủ tỉnh táo.

Trang phục khi leo núi ban đêm phải vừa đảm bảo giữ ấm, vừa dễ vận động. Một lớp áo giữ nhiệt nhẹ, quần dài co giãn tốt, áo khoác gió không thấm nước và giày trekking có độ bám cao là tiêu chuẩn tối thiểu. Điều ít người để ý là nên tránh dùng quần áo màu tối vì sẽ khó nhận diện khi cần hỗ trợ. Một dải phản quang nhỏ đính trên balo hoặc mắt cá chân có thể giúp bạn dễ dàng được nhận ra trong ánh sáng đèn pin hoặc khi có sự cố cần tìm kiếm.

Sức khỏe là yếu tố then chốt khi leo núi ban đêm. Không nên khởi hành nếu đang có dấu hiệu cảm cúm, thiếu ngủ, rối loạn tiêu hóa hoặc có tiền sử chóng mặt. Một số người chủ quan khi nghĩ rằng cung đường đã quen thuộc, dẫn đến tai nạn chỉ vì lần này thể trạng yếu hơn mọi khi. Cần mang theo ít nhất một viên thuốc hạ sốt, băng cá nhân, thuốc côn trùng, nước điện giải và các loại gel tăng năng lượng sử dụng nhanh. Tránh dùng thực phẩm gây khát nước hoặc khó tiêu như mì tôm, bánh ngọt hay cà phê.

Thiết lập nhóm đi cùng là yếu tố quyết định đến độ an toàn. Nhóm lý tưởng nên từ 3 đến 6 người, có ít nhất một người từng đi ban đêm trên cung đường đó. Người dẫn đầu không nhất thiết phải khỏe nhất mà cần là người định hướng tốt, có khả năng phán đoán và xử lý tình huống linh hoạt. Không nên để người mới đi ở vị trí cuối đoàn, vì đây là vị trí dễ bị tụt lại và khó kiểm soát nhất khi mất ánh sáng hoặc liên lạc. Một mẹo nhỏ là gắn còi nhỏ lên vai người đi đầu và người đi cuối, dùng để ra tín hiệu trong trường hợp không thể giao tiếp bằng giọng nói.

Tốc độ di chuyển ban đêm phải chậm hơn ban ngày ít nhất 30%. Mọi bước đi đều phải chắc chắn, tránh chạy, nhảy hoặc thử vượt địa hình khó chỉ để rút ngắn thời gian. Khi gặp đoạn trơn trượt, vách đá hoặc suối cạn, nên di chuyển từng người một, người phía trước vượt xong mới đến người sau. Luôn giữ khoảng cách an toàn từ 1 đến 1.5 mét để không bị va vào nhau khi mất đà hoặc bị kéo theo khi có tai nạn bất ngờ.

Định vị và liên lạc là hai yếu tố bị đánh giá thấp nhưng lại quyết định thành bại trong leo núi ban đêm. Một thiết bị định vị GPS bỏ túi hoặc đồng hồ trekking có chức năng ghi lại tọa độ sẽ giúp ích rất nhiều nếu gặp sự cố. Tối thiểu cần chụp lại bản đồ lộ trình và lưu trữ ngoại tuyến trên điện thoại. Sim điện thoại cần được chuyển về mạng có sóng mạnh nhất ở khu vực núi đó. Trong trường hợp không có sóng, thiết bị phát tín hiệu khẩn cấp dùng sóng vô tuyến là một giải pháp dự phòng lý tưởng, nhất là ở những cung đường ít người qua lại.

Một tình huống không hiếm gặp là mất phương hướng khi sương mù dày hoặc ánh trăng quá yếu. Trong hoàn cảnh đó, không nên tiếp tục di chuyển mà phải dừng lại, bật tất cả đèn chiếu sáng, kiểm tra bản đồ và hướng di chuyển. Tránh rẽ trái phải theo cảm tính. Một cách xử lý thông minh là quay lại đoạn đường cuối cùng có biển chỉ dẫn hoặc điểm định vị đã được xác nhận, thay vì cố gắng tiến sâu hơn vào vùng không rõ ràng.

Âm thanh vào ban đêm vang xa hơn ban ngày, nên mọi tiếng động lạ đều phải được để tâm. Tuyệt đối không nên sử dụng tai nghe khi leo núi ban đêm vì sẽ làm giảm khả năng nghe và cảnh giác. Các nhóm có thể thống nhất tín hiệu bằng tiếng gõ gậy, huýt sáo hoặc vỗ tay theo nhịp để giữ liên lạc. Nếu cảm thấy có ai đó đi lạc khỏi đoàn, đừng hét lên theo bản năng vì sẽ gây hoảng loạn. Thay vào đó, dùng tín hiệu ánh sáng liên tục và âm thanh nhỏ đều đặn để xác định hướng.

Một kinh nghiệm quý giá ít người chia sẻ là nên đặt tên riêng cho từng đoạn dốc, lối rẽ hoặc mốc đánh dấu trên đường đi, ví dụ như “gốc cây chữ Y”, “tảng đá ba cạnh”, “lối rẽ có bụi tre khô”. Điều này sẽ giúp cả nhóm dễ dàng trao đổi thông tin và ghi nhớ đường về trong đêm. Ngoài ra, việc dùng dây phản quang nhỏ buộc tạm lên vài vị trí then chốt cũng giúp nhận diện đường cũ khi quay lại vào sáng sớm hoặc gặp sự cố cần quay đầu.

Kết thúc hành trình leo núi ban đêm nên được tính toán để đến đỉnh vào lúc bình minh hoặc sáng sớm. Tránh việc phải leo xuống trong bóng tối vì đó là giai đoạn cơ thể đã mệt, tinh thần giảm tập trung và nguy cơ tai nạn tăng cao. Nếu bắt buộc phải hạ độ cao khi trời chưa sáng, nên nghỉ ít nhất 30 phút để cơ thể phục hồi, ăn nhẹ và kiểm tra lại tất cả thiết bị an toàn trước khi tiếp tục.

Leo núi ban đêm không dành cho những ai xem thường thiên nhiên hoặc quá tin vào cảm giác cá nhân. Mỗi chuyến đi thành công đều là sự kết hợp của hiểu biết, chuẩn bị kỹ và tinh thần tôn trọng rủi ro. Khi trang bị đầy đủ kỹ năng và kinh nghiệm, bóng tối không còn là trở ngại mà trở thành một phần của vẻ đẹp trong hành trình khám phá.