Cao nguyên đá Đồng Văn và vẻ đẹp vượt thời gian

Cao nguyên đá Đồng Văn hiện ra như một cõi riêng giữa miền cực Bắc, nơi đá không chỉ là địa chất mà là ký ức, là thời gian được hóa thạch. Ngay khi tiếng xe lăn bánh trên những con đường uốn lượn giữa vách núi dựng đứng và mây bay ngang đầu, không gian dường như cũng lặng lại, như thể mời gọi từng bước chân trở thành một phần trong câu chuyện cổ đang được kể tiếp. Giữa đại ngàn đá xám, tiếng gió không còn đơn điệu, mà hóa thành âm thanh của ngàn năm, róc rách như suối trong lòng vách đá, mênh mang như lời ru của núi.

Vùng đất này trải dài trên bốn huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc thuộc tỉnh Hà Giang, tựa như một thảm đá khổng lồ vắt ngang bầu trời, mỗi phiến đá là một trang sách cổ chưa bao giờ khép lại. Ở độ cao từ một nghìn đến một nghìn sáu trăm mét so với mực nước biển, nơi đây là chứng tích của biển cổ Devon từ hàng trăm triệu năm trước, nơi từng là đáy đại dương mênh mông. Có lẽ vì thế mà đất này luôn có một mùi vị rất riêng, pha trộn giữa hương ngai ngái của núi, mùi ẩm ướt của đá và chút vị mằn mặn lẫn trong không khí, như thể biển khơi vẫn còn đâu đó quanh đây.

Đồng Văn không chỉ là thiên nhiên, mà còn là con người. Là nơi sinh sống của mười bảy dân tộc anh em, nơi những bộ váy thổ cẩm sặc sỡ không chỉ là trang phục mà là một thứ ngôn ngữ không lời, nơi mỗi phiên chợ là một bức tranh sống động của văn hóa miền cao. Tiếng nói, tiếng cười, cả những cái gật đầu chậm rãi, tất cả cùng hoà quyện trong một nhịp sống không vội vã nhưng đủ đầy sâu sắc. Ở đó, chiếc khèn Mông vang lên vào sớm mai cũng như tiếng gió đẩy thời gian đi chậm lại.

Và con đường Hạnh Phúc, cái tên nghe như một câu chuyện cổ tích giữa thực tại đầy thử thách, lại là minh chứng cho sức người phi thường. Con đường ấy xuyên qua đá tai mèo sắc nhọn, được mở bằng đôi tay trần của hàng vạn thanh niên xung phong suốt sáu năm ròng rã. Có người đã nằm lại mãi mãi nơi những vách núi, nhưng di sản để lại là một con đường thực sự dẫn lối tới những điều vượt khỏi tưởng tượng. Nơi ấy, mỗi khúc cua như thắt chặt cảm xúc, mỗi con dốc như nâng bước kẻ mộng mơ tiến về phía những đám mây vắt ngang tầng trời.

Đồng Văn mỗi mùa là một lớp áo khác biệt. Mùa xuân là lời thì thầm của hoa đào hoa mận trên triền đá, như nụ cười của thiếu nữ vùng cao. Mùa hè mang hương ngô non ngọt lịm trải dài trên sườn đồi. Mùa thu là lễ hội của hoa tam giác mạch, nhuộm hồng những dốc đèo và biến từng thung lũng thành thảm hoa mộng mị. Mùa đông đến như một giấc mơ xám lạnh, khi sương mù phủ kín đỉnh núi, giấu đi cả trời lẫn đất, chỉ còn lại cảm giác lặng im như cổ tích. Có những nơi không cần nói thành lời, chỉ cần đứng đó, lặng yên cũng đủ thấu cảm.

Giữa lòng cao nguyên ấy là những công trình mang theo chiều sâu văn hóa và lịch sử. Dinh thự họ Vương, hay còn gọi là Dinh Vua Mèo, nằm lọt giữa thung lũng Sà Phìn, là tòa nhà đá rêu phong gợi nhớ về một thời vàng son. Kiến trúc ở đó là sự pha trộn độc đáo giữa phong cách Trung Hoa uy nghiêm và chút ảnh hưởng Pháp cổ kính, thể hiện không chỉ quyền lực mà cả khát vọng vươn mình của một dân tộc giữa núi non hoang vu. Cách đó không xa, Cột cờ Lũng Cú sừng sững như lời khẳng định chủ quyền thiêng liêng nơi địa đầu đất nước. Mỗi bước chân lên đỉnh, gió như mạnh hơn, trời như gần lại, và lá cờ đỏ sao vàng tung bay giữa nền trời xanh như một lời hát không bao giờ ngừng.

Phố cổ Đồng Văn lại là một thế giới khác, lặng lẽ hơn, sâu lắng hơn. Những ngôi nhà trình tường màu đất vàng, những ô cửa gỗ cũ kỹ và ánh đèn vàng hắt ra từ quán cà phê nhỏ gợi lên chút gì đó rất Hà Nội xưa, rất Hội An nhưng lại mang hồn đá núi. Ngồi bên tách cà phê trong cái lạnh se se, nhìn dòng người bản địa thong thả qua lại, bỗng cảm thấy thời gian chậm lại, như đang ở trong một khuôn hình tĩnh lặng mà sống động đến lạ.

Cao nguyên đá cũng có những điều thú vị mà ít ai hay. Như việc hoa tam giác mạch không chỉ để ngắm mà còn được làm bánh, nấu rượu, thành món ăn. Hoặc như một số ngôi nhà cổ ở Đồng Văn vẫn dùng mái đá chồng, không cần bất kỳ chất kết dính nào, chỉ nhờ vào sự khéo léo và logic tự nhiên của bàn tay người Mông. Hay như truyền thuyết về đá nở hoa, câu chuyện dân gian kể rằng những phiến đá lạnh lùng kia thực chất là giấc mộng của một nàng tiên, mỗi mùa hoa nở là khi nàng tỉnh giấc, đem lại sắc màu cho núi rừng.

Đi đến Đồng Văn là hành trình thử thách nhưng đáng giá. Từ Hà Nội, hành trình bắt đầu bằng xe khách đêm đến thành phố Hà Giang. Từ đó, con đường quốc lộ bốn C sẽ dẫn dắt từng vòng lượn qua Quản Bạ, nơi có Núi Đôi cô Tiên, qua Yên Minh xanh mướt thông rừng, đến Đồng Văn với những tầng đá xếp chồng như sử thi hoá thạch. Xe máy là lựa chọn không thể thiếu cho ai muốn cảm nhận từng cung đèo, từng hơi thở của núi, từng sợi mây bay lãng đãng trên đường.

Thời gian đẹp nhất để chạm đến trái tim của cao nguyên là vào cuối thu, khi hoa tam giác mạch nhuộm tím hồng cả vùng trời, hoặc vào mùa xuân khi các bản làng như bừng tỉnh bởi sắc hoa đào hoa mận. Nhưng ngay cả trong mùa đông giá rét, Đồng Văn vẫn có một sức hút riêng, lạnh giá nhưng tình người thì ấm.

Ẩm thực nơi đây không phô trương nhưng để lại dư vị rất lâu. Thắng dền béo ngậy giữa đêm lạnh, cháo ấu tẩu ngậm đắng nhưng ngọt lòng, bánh cuốn trứng ăn kèm nước hầm xương nóng hổi đều như ôm trọn hương vị của miền đá vào lòng người phương xa. Và rượu ngô men lá, thứ rượu mà người Mông ủ bằng men truyền thống từ lá rừng, khi nhấp vào không chỉ cay, mà còn ấm cả ký ức.

Giữa bức tranh xám bạc của đá và trời, mỗi bước chân đặt lên Đồng Văn như đang đi giữa hai thế giới, một của hiện tại, một của ký ức hàng triệu năm. Có những nơi sinh ra để ngắm, có những nơi sinh ra để nhớ, và có những nơi như Đồng Văn, sinh ra để in dấu vào tâm hồn.

Ở nơi đá cũng biết nở hoa, gió cũng biết kể chuyện và ký ức thì chưa bao giờ ngủ yên. Đó không chỉ là một câu mô tả, mà là một cảm xúc đủ sâu để thôi thúc ai đó xếp lại bộn bề và lên đường. Bởi có những vùng đất không dành cho việc đi ngang qua. Mà để đi vào. Và ở lại, dù chỉ bằng một mảnh lòng mình.