Có những điều ở Hội An không thể chụp lại, chỉ có thể cảm

Nếu có một nơi nào trên bản đồ Việt Nam khiến thời gian ngừng lại, thì đó chính là Hội An. Nhưng không phải là Hội An mà bạn vẫn thấy trên mạng với những bức ảnh đèn lồng rực rỡ, áo dài tung bay, hay bát mì Quảng nóng hổi nghi ngút khói. Hội An trong bài báo này là một phiên bản khác, lặng lẽ hơn, sâu sắc hơn, và kỳ lạ đến độ khiến người ta phải lặng người. Một Hội An được chạm đến bằng ký ức, bằng ánh mắt tò mò và trái tim rộng mở. Một Hội An “có thật” nhưng chỉ hé lộ khi bạn bước vào với tâm thế của một người tìm kiếm điều chưa ai kể.

Điều kỳ lạ đầu tiên là càng chậm bước, Hội An càng mở ra. Trong cái nắng nhạt của buổi sớm, những viên gạch lát đường lấp lánh sương, kể lại những câu chuyện đã hàng trăm năm không ai hỏi tới. Nhiều người đi qua Chùa Cầu và ngỡ rằng đó chỉ là một cây cầu cổ nối hai bờ. Nhưng mấy ai biết rằng đây là ngôi chùa duy nhất ở Việt Nam không thờ Phật? Bên trong, người ta thờ Bắc Đế Trấn Vũ, một vị thần phương Bắc, có quyền năng trấn giữ địa khí, bảo vệ cư dân khỏi thủy tai. Cây cầu này còn có một tên khác được người Nhật đặt là Lai Viễn Kiều, nghĩa là “Cầu của những người đến từ xa”. Bởi thế, nơi đây từng là biểu tượng cho những mối tình xuyên biên giới, những thương vụ không lời, và cả những chia ly chưa bao giờ được viết thành thơ.

Nhưng Hội An không chỉ là cây cầu cổ, cũng không chỉ là những mái ngói rêu phong quen thuộc. Nếu chịu khó đi lùi khỏi con đường chính, bạn sẽ đến một khu phố nhỏ ít người ghé. Ở đó có một bức tường màu vàng cháy nắng, tróc lở như vết sẹo thời gian. Bức tường ấy xuất hiện trong hàng trăm tấm ảnh sống ảo, nhưng ít ai biết nó là tàn tích của một nhà nguyện cổ bị bom đạn xé đôi trong thời chiến. Bây giờ, người ta không nhắc nhiều về nhà nguyện ấy nữa. Nhưng vào buổi sáng tinh mơ, những cụ già đi ngang vẫn khẽ cúi đầu, như thể họ đang chào một điều gì đã mất.

Nhà cổ Tấn Ký là một lát cắt hoàn hảo của quá khứ. Ngôi nhà hơn 200 năm tuổi, vẫn còn nguyên sàn gỗ bóng mượt, cột gỗ lim thẫm màu, và những bức phù điêu sơn son thếp vàng được gìn giữ bằng đôi tay của bảy thế hệ. Trong một gian nhỏ, có bức ảnh đen trắng chụp chủ nhân đời thứ ba đang tiếp một vị khách Tây. Họ ngồi xếp bằng, mắt chạm mắt, một khung cảnh gần như siêu thực. Có lần, Thái tử Nhật Bản khi đến đây đã đứng lặng trước cây cột chống nhà có dấu chấm mực, ghi lại những lần Hội An ngập lụt. “Mỗi vết mực là một kỷ nguyên”, ông nói. Và thật vậy, Hội An không chống chọi với thiên tai, nó học cách sống cùng thời gian, bằng sự uyển chuyển đầy kiêu hãnh.

Có một điều khiến du khách thường bất ngờ, Hội An có nghĩa trang Nhật kiều. Nằm khuất sâu trong một ngõ nhỏ, nơi ấy là chốn yên nghỉ của những người Nhật từng sống và yêu nơi này đến tận cuối đời. Những ngôi mộ phủ đầy rêu, khắc chữ Kanji mờ nhòe, bên cạnh là những tượng đá hình tròn, tượng trưng cho lời nguyện không bao giờ tan biến. Những người đàn ông Nhật từng đến đây vào thế kỷ XVII không phải để chinh phục, mà để giao thương, để yêu, để ở lại. Có người bỏ cả gia tộc bên kia biển để làm một cư dân Hội An, âm thầm như một bóng cây bên phố.

Trong Hội quán Phúc Kiến, có một lư hương cổ mà khói chưa từng tắt. Người trông coi là hậu duệ đời thứ ba của một gia tộc gốc Hoa. Mỗi sáng sớm, bà cụ nhỏ nhắn sẽ bước vào, thắp thêm một vòng hương dài, không bao giờ quên. "Nếu khói ngừng bay, nơi này sẽ không còn là Hội An nữa", bà nói như một lời nguyền đẹp đẽ. Người ta đến đây, xin lộc, xin duyên, xin bình an. Nhưng ít ai biết có một truyền thuyết kể rằng, ai vô tình nhìn thấy hoa sen nở trong bức phù điêu trước cửa hội quán vào đêm trăng tròn, người đó sẽ có một năm viên mãn. Hoa sen ấy chỉ hiện trong một góc sáng nhất định, như thể Hội An muốn người ta chậm lại, và chờ.

Có một nghề ở Hội An tưởng đã thất truyền đó là làm đèn lồng bằng miệng. Không dùng tay, người thợ sẽ thổi khung tre thành hình tròn, rồi dùng môi để định hình khớp nối. Kỹ thuật này chỉ còn vài người biết, và họ không mở xưởng lớn. Họ làm trong một căn gác nhỏ, chỉ bán cho người quen hoặc ai đủ kiên nhẫn để xin học. Chính những chiếc đèn ấy, không hoàn hảo, có chỗ lệch, chỗ cong lại trở thành biểu tượng sống động nhất cho vẻ đẹp không cần chỉnh sửa của Hội An.

Đêm rằm, phố cổ biến thành một bức tranh tĩnh. Không tiếng còi xe, không đèn điện. Người ta thả đèn hoa đăng xuống sông Hoài, cầu bình an, cầu ước mơ. Nhưng sau những dãy lồng đèn rực rỡ ấy, ở trong những căn nhà cổ, các gia đình Hội An tổ chức một nghi lễ thầm lặng, thắp đèn dầu cho tổ tiên, đọc lại những câu chuyện cũ, và rót một chén trà không ai uống. Đó là lúc mà Hội An đẹp nhất, khi không cố gắng chiều lòng ai, không phô trương, chỉ là chính mình, mộc mạc, sâu sắc, và đầy phép màu.

Có những điều ở Hội An không thể chụp lại. Như tiếng bước chân vang lên từ một hành lang vắng, khiến bạn tưởng như mình đang nghe lại những âm thanh từ thế kỷ khác. Như mùi trầm thoảng qua kẽ cửa. Như cái chạm nhẹ của gió sông thổi qua những khung gỗ lim. Như ánh mắt của một người bán chè ngồi trầm ngâm trước cửa nhà, lặng lẽ nhìn hoàng hôn rơi xuống phố.

Hội An không phải là nơi để “đi cho biết”, càng không phải là nơi để “check-in” cho xong một album. Hội An là nơi để bạn gặp lại điều gì đó bên trong mình, có thể là một cảm giác đã lâu không chạm tới, một hồi ức chưa từng gọi tên, hay đơn giản chỉ là một khoảng lặng hiếm hoi giữa cuộc đời nhiều tiếng động.

Có thể bạn sẽ đến Hội An vì đèn lồng, nhưng nếu chịu ở lại lâu hơn, bạn sẽ mang về một điều khác. Một điều không có trong bản đồ, cũng chẳng nằm trong các tour du lịch. Điều đó, chỉ bạn mới biết khi thật sự sống trong từng khoảnh khắc nơi phố cổ.

Nếu có một nơi nào trên đất Việt khiến bạn phải tự hỏi “Tại sao mình chưa từng đến đây sớm hơn?”, thì đó chính là Hội An. Và đôi khi, giữa một thế giới đang quay quá nhanh, một thành phố biết cách sống chậm lại, chính là phép màu mà ai cũng cần một lần chạm tới.