Du lịch châu Âu và cơn giận ngầm của cư dân bản địa

Du lịch mùa hè tại châu Âu đang trở thành nguồn gây bất ổn nghiêm trọng cho hàng loạt đô thị du lịch trọng điểm. Khi dòng du khách quốc tế đổ về với quy mô vượt ngưỡng chịu đựng của cộng đồng và hạ tầng đô thị, người dân bản địa bắt đầu phản ứng gay gắt, không còn giới hạn trong lời phàn nàn mà đã chuyển thành hành động công khai, có tổ chức và lan rộng. Trên khắp các quảng trường, ban công và khu dân cư tại các thành phố như Barcelona, Venice, Palma hay Amsterdam, biểu ngữ phản đối du lịch đại trà xuất hiện ngày càng nhiều. Những biểu tượng từng đại diện cho tính hiếu khách, văn hóa cởi mở và giao lưu quốc tế đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng niềm tin từ chính người dân sinh sống tại đó.

Làn sóng phản ứng này không xuất phát từ cảm xúc bộc phát mà là kết quả tích tụ của nhiều năm tăng trưởng du lịch thiếu kiểm soát. Sau giai đoạn đình trệ do đại dịch, lượng khách quốc tế đến châu Âu tăng trở lại nhanh chóng. Báo cáo từ Eurostat cho thấy tổng số đêm lưu trú tại các cơ sở du lịch trong khu vực EU đã vượt 450 triệu chỉ trong quý đầu năm 2025. Trong đó, hơn 206 triệu đêm lưu trú đến từ khách quốc tế, phản ánh mức độ phục hồi và mở rộng chưa từng thấy của ngành du lịch. Tuy nhiên, tốc độ phục hồi này không đi kèm với sự thích ứng về hạ tầng hay chính sách điều phối hợp lý, khiến các đô thị lớn rơi vào tình trạng quá tải không thể kiểm soát.

Barcelona, nơi thu hút hơn 15 triệu lượt khách trong năm 2024 với dân số khoảng 1,6 triệu người, là điểm nóng rõ nét nhất. Cư dân tại đây phải chứng kiến giá nhà tăng chóng mặt do mô hình cho thuê ngắn hạn lan rộng, chủ yếu thông qua các nền tảng đặt phòng. Những khu dân cư truyền thống bị biến thành khu dịch vụ du lịch, các cửa hàng địa phương bị thay thế bởi quán bar, khách sạn và điểm check-in phục vụ khách tạm thời. Hệ quả là hàng nghìn cư dân bị đẩy ra khỏi thành phố, mất quyền tiếp cận không gian sống quen thuộc, trong khi các chính sách hỗ trợ nhà ở gần như không theo kịp tốc độ thương mại hóa bất động sản.

Venice là ví dụ tiếp theo cho thấy khủng hoảng du lịch không còn là cảnh báo lý thuyết. Thành phố này từ lâu đã được xem như biểu tượng của châu Âu cổ kính, nhưng giờ đây đang gồng mình đối phó với hàng triệu lượt khách mỗi năm. Dân số thực tế của Venice chỉ hơn 50.000 người nhưng thường xuyên phải tiếp nhận gấp nhiều lần con số đó trong những ngày cao điểm. Việc chính quyền bắt đầu áp phí vào khu trung tâm từ tháng 4/2025 với mức từ 5 đến 10 euro là bước đi đầu tiên nhằm kiểm soát tình trạng này, song chưa đủ sức giải quyết tận gốc. Nhiều cư dân đã rời khỏi đảo chính vì không thể chịu nổi mật độ du khách quá lớn, tiếng ồn liên tục và việc mất quyền sử dụng không gian công cộng.

Tại Paris, tình trạng căng thẳng lan rộng đến cả những cơ sở văn hóa biểu tượng. Vào tháng 6/2025, bảo tàng Louvre phải đóng cửa tạm thời sau khi nhân viên đình công vì khối lượng công việc quá tải do lượng khách tăng đột biến. Vụ việc không chỉ gây chấn động ngành du lịch mà còn khiến dư luận đặt câu hỏi về giới hạn chịu đựng của những người trực tiếp tham gia vận hành hệ thống. Khi nhân sự không còn đủ điều kiện làm việc, khi cư dân bị đẩy khỏi trung tâm sống, thì bản thân ngành du lịch cũng đứng trước nguy cơ tự làm tổn thương hạ tầng mà nó đang dựa vào.

Các biểu hiện phản kháng đã bước ra khỏi không gian mạng và trở thành hành động thực tế. Trong tháng 6/2025, hàng loạt cuộc biểu tình lớn nhỏ nổ ra tại các trung tâm du lịch. Người dân mang theo biểu ngữ phản đối du khách, dán sticker lên các căn hộ cho thuê, diễu hành qua các điểm đông người, và thậm chí có những hành vi như phun nước vào đoàn khách để thể hiện sự bức xúc. Những hành động này không còn mang tính cá nhân mà thể hiện thái độ có tổ chức, mục tiêu rõ ràng và được lan truyền mạnh mẽ trong cộng đồng cư dân lâu năm. Mức độ căng thẳng không chỉ diễn ra giữa cư dân và du khách, mà còn giữa người dân với chính quyền thành phố khi các quyết sách du lịch bị cho là không minh bạch, thiếu tham vấn và chạy theo lợi ích kinh tế ngắn hạn.

Một trong những nguyên nhân gốc rễ là sự lệ thuộc vào tăng trưởng du lịch như một chỉ số thành công mà không đánh giá đầy đủ chi phí xã hội đi kèm. Trong nhiều năm, các thành phố châu Âu tập trung quảng bá hình ảnh điểm đến, cải thiện khả năng kết nối hàng không và khuyến khích mô hình du lịch ngắn ngày, lưu trú linh hoạt. Mô hình này giúp tăng doanh thu trong ngắn hạn nhưng lại làm méo mó cấu trúc đô thị và phá vỡ nhịp sống cộng đồng. Du lịch không còn là hoạt động văn hóa tương tác mà trở thành một dạng tiêu dùng đại trà, trong đó cư dân bản địa bị biến thành nhân vật nền, buộc phải thích nghi với lịch trình và hành vi của người ngoài.

Các biện pháp kiểm soát như thu phí vào trung tâm, giới hạn số lượng lưu trú, cấm tàu lớn hay cấm quảng bá du lịch tại khu dân cư đang được thử nghiệm nhưng hiệu quả chưa rõ rệt. Dữ liệu từ các công ty nghiên cứu thị trường như STR cho thấy tỷ lệ lấp đầy phòng khách sạn vẫn duy trì ở mức cao tại hầu hết các điểm đến. Các nền tảng đặt phòng và công cụ tìm kiếm du lịch tiếp tục đề xuất các địa điểm phổ biến mà không có cảnh báo về sức chứa thực tế, khiến dòng khách vẫn tập trung tại các vị trí đã quá tải. Trong khi đó, những điểm đến thay thế, vùng ven hoặc mùa thấp điểm chưa được truyền thông hiệu quả, thiếu hạ tầng hỗ trợ và không có chính sách khuyến khích cụ thể.

Sự bất mãn ngày càng rõ rệt từ người dân phản ánh nhu cầu cấp thiết phải tái định hình chiến lược phát triển du lịch tại châu Âu. Đây không còn là bài toán lượng khách hay doanh thu mà là bài toán về giới hạn không gian, năng lực tiếp nhận và quyền sống của cộng đồng. Khi người dân phải chọn giữa sinh tồn và rời bỏ thành phố, khi di sản văn hóa không còn là nơi chạm vào ký ức mà trở thành nền cảnh để chụp hình, thì đó là lúc mô hình phát triển cần dừng lại để đánh giá lại toàn diện.

Các chuyên gia đề xuất cần thiết lập hệ thống cảnh báo sớm về mật độ khách du lịch, xây dựng quy định cấp phép lưu trú gắn với trách nhiệm xã hội, phân luồng khách theo thời gian thực và đầu tư vào truyền thông giáo dục du khách. Ngoài ra, việc đẩy mạnh truyền thông về du lịch phân tán, ưu tiên khu vực ít nổi tiếng, hỗ trợ hạ tầng tại điểm đến thay thế và nâng cao vai trò của cộng đồng cư dân trong hoạch định chính sách cũng là yếu tố không thể thiếu.

Nếu không có thay đổi mang tính cấu trúc, các thành phố du lịch nổi tiếng của châu Âu sẽ tiếp tục lún sâu vào vòng luẩn quẩn giữa lợi nhuận và sự bất mãn. Khi tiếng rao buổi sáng nhường chỗ cho tiếng bánh xe vali, khi không gian công cộng trở thành nơi tạm dừng của người lạ, thì sự phản kháng của người dân không còn là lựa chọn mà là kết quả tất yếu. Du lịch không thể phát triển bền vững nếu coi cộng đồng sở tại là ngoại lệ. Đã đến lúc phải đặt lại câu hỏi: ai thực sự sở hữu thành phố, và ai có quyền quyết định nhịp sống của nơi mình sinh sống.