Hành trình dưới lòng đất Củ Chi - Chạm vào ký ức sống

Giữa những tán rừng cao su trải dài và đất đỏ bazan đặc trưng của vùng Đông Nam Bộ, có một nơi mà từng mạch đất như vẫn còn run rẩy bởi hồi ức chiến tranh, nhưng đồng thời lại truyền đi một sức sống mãnh liệt về ý chí con người Việt. Đó là Địa đạo Củ Chi, không chỉ là một di tích lịch sử, mà là cả một thế giới ngầm kỳ diệu được dệt nên bởi lòng quả cảm, bởi trí tuệ và bởi khát khao sinh tồn. Một khi đã đặt chân đến đây, người ta không chỉ đi du lịch, mà là đi để lắng nghe, để hiểu và để tự nhủ rằng: có những điều mình không thể quên, và cũng không được phép quên.

Chỉ cách trung tâm Sài Gòn khoảng 70km, Củ Chi chẳng quá xa cho một chuyến rong ruổi cuối tuần. Nhưng chỉ khi thực sự đến nơi, người ta mới cảm nhận được hành trình ấy như một chuyến đi xuyên qua không gian và thời gian. Địa đạo nằm ẩn mình dưới những lớp đất đỏ khô cằn, giữa một không gian tĩnh lặng đến mức tưởng chừng như chẳng có gì đặc biệt. Thế nhưng chỉ cần bước xuống một miệng hầm nhỏ, hành trình khám phá quá khứ oanh liệt của dân tộc sẽ mở ra như một cuốn phim sống động không lời.

Không gian dưới lòng đất ấy có thể khiến bạn bất ngờ vì độ phức tạp và tài tình đến không tưởng. Với tổng chiều dài hơn 250km từng được mệnh danh là “thành phố ngầm”, hệ thống địa đạo không chỉ để ẩn náu mà còn là nơi sinh hoạt, hội họp, lưu trữ lương thực, y tế và thậm chí là... xem phim. Có đoạn bạn phải bò cúi gập người, có lúc phải luồn mình qua những lối hẹp tối om và ẩm ướt, cảm giác ngộp thở ấy thật ra chính là một phần chân thực trong trải nghiệm. Vì để hiểu được những gì cha ông ta đã sống, đã chiến đấu, thì bạn cũng phải thử… chạm một chút vào cái khó, cái khổ mà họ từng chịu đựng.

Bàn tay tôi vô thức lướt trên vách đất thô ráp, cảm giác như đang chạm vào thời gian. Có vết nứt như dấu tích bom đạn, có đoạn hơi lạnh toát lên như một hơi thở từ dĩ vãng vọng về. Ở mỗi căn hầm, tôi dừng lại lâu hơn dự định, không phải vì mệt, mà là vì trong sự chật hẹp và u ám ấy, tôi thấy rõ hơn bao giờ hết ánh sáng của một thời bất khuất. Bạn có biết không, có những chiến sĩ trẻ chưa kịp yêu ai đã vĩnh viễn nằm lại lòng đất này. Có những người mẹ gửi con trai xuống địa đạo buổi sáng, đến chiều đã nghe tin thằng bé ấy hy sinh ở đoạn hầm nào đó mà chưa kịp gọi một lời từ biệt.

Địa đạo không chỉ là chiến lược, nó là bản lĩnh. Không chỉ là nơi trú ẩn, nó là một tuyên ngôn. Người dân nơi đây, bằng cuốc xẻng và đôi tay trần, đã biến mảnh đất quê hương thành pháo đài bất khả xâm phạm. Những căn bếp Hoàng Cầm với khói bốc ngược để tránh bị phát hiện, những lối thoát hiểm ẩn giữa rừng sâu, những hầm y tế nằm sâu trong lòng đất tối, tất cả đều chứng minh một điều: chiến tranh không chỉ là cuộc đấu súng, mà còn là cuộc chiến của trí tuệ và tình yêu với đất nước.

Có một chi tiết nhỏ mà tôi không thể quên, đó là khi tôi bước ra khỏi địa đạo, ánh nắng rọi vào mắt tôi như chói loà. Tôi quay lại nhìn lối vào hẹp đến mức chỉ vừa một thân người cúi thấp, và chợt thấy mình nhỏ bé đến kỳ lạ trước sức sống khổng lồ của quá khứ. Tôi nhận ra, chúng ta đang sống trên một vùng đất được đánh đổi bằng rất nhiều nước mắt, máu và cả những giấc mơ còn dang dở. Có những giấc mơ chưa từng kịp viết thành lời.

Nếu bạn muốn đến Củ Chi, lời khuyên chân thành là hãy đi vào những tháng khô ráo từ tháng 12 đến tháng 4, khi thời tiết dễ chịu và bạn có thể trải nghiệm toàn bộ khu vực mà không bị ảnh hưởng bởi bùn đất. Bạn nên chuẩn bị giày thể thao, trang phục gọn nhẹ, và đặc biệt là một tinh thần sẵn sàng trải nghiệm vì chuyến đi này sẽ không giống bất kỳ một hành trình nào bạn từng thực hiện. Đi từ TP.HCM bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân mất khoảng 1,5 đến 2 giờ. Còn nếu đi bằng xe buýt thì có tuyến số 79, 122 hoặc tour du lịch ghép hàng ngày đều tiện lợi.

Một số khu vực thú vị bạn có thể trải nghiệm thêm như bắn súng thể thao, xem phim tư liệu chiến tranh, thử món khoai mì chấm muối mè, món ăn từng là “đặc sản” của người lính thời chiến. Nhưng hãy nhớ rằng, điều quan trọng không nằm ở việc bạn chụp được bao nhiêu tấm hình, mà là bạn mang về bao nhiêu cảm xúc thật sự.

Địa đạo Củ Chi có thể không lung linh như một bãi biển xanh, không lãng mạn như một đồi chè mùa sương, cũng chẳng ồn ào như những khu phố cổ đông đúc. Nhưng nơi đây có một thứ không nơi nào khác có được, đó là linh hồn của một dân tộc biết cúi mình để vươn lên, biết câm lặng để giữ lấy tự do, và biết lùi một bước dưới lòng đất để ngày mai được bước đi trên chính mảnh đất của mình bằng niềm kiêu hãnh.

Trong thời đại mà những câu chuyện ngắn ngủi trên mạng xã hội thường chỉ tồn tại vài giờ, tôi mong rằng hành trình đến Củ Chi sẽ là một thứ gì đó đọng lại lâu hơn, sâu hơn. Bởi đôi khi, để bước tiếp vững vàng hơn, ta cần một lần chạm vào ký ức.