Vườn quốc gia Pù Mát vẻ đẹp nguyên sơ kỳ bí

Vườn quốc gia Pù Mát nằm yên giữa miền đất xứ Nghệ như một thung lũng cổ tích mà thiên nhiên cố tình giấu nhẹm đi. Trong cái nắng hanh hao của miền Trung, nơi tưởng như chỉ có nắng gắt và gió Lào, bỗng xuất hiện một cõi rừng rậm sâu thẳm, mát lành, nơi tiếng chim ngân dài trên vòm xanh cổ thụ và những con suối thì thầm chuyện của ngàn năm. Chỉ một lần chạm đến, người ta sẽ thấy ký ức như được chạm khẽ, nơi thời gian ngưng đọng giữa muôn trùng cây lá, giữa những vệt nắng trượt dài trên mặt nước, giữa âm thanh nguyên sơ chưa từng bị đô thị hóa bào mòn.

Pù Mát có nghĩa là “rừng rậm” trong tiếng Thái cổ. Và đúng như tên gọi, khu rừng nguyên sinh này trải dài trên hơn 94.000 ha, ôm lấy những khối núi trùng điệp thuộc vùng đệm phía tây tỉnh Nghệ An, giáp biên giới Lào. Đây là một trong ba vùng lõi quan trọng của Khu dự trữ sinh quyển Tây Nghệ An được UNESCO công nhận. Nhưng khác với vẻ choáng ngợp dễ đoán của các danh thắng quen thuộc, Pù Mát lại cuốn người ta vào một nhịp điệu khác, trầm hơn, sâu hơn, như lời ru cổ tích từ rừng già vọng về trong giấc ngủ loài người.

Khi nắng sớm còn lấp ló sau màn sương, cả khu rừng bừng sáng như tấm thảm dệt từ vô số sắc xanh. Có màu ngọc của rêu phủ, màu mạ non của tầng lá non mới nhú, màu rêu phong trầm mặc nơi những thân gỗ hàng trăm năm tuổi. Vòm rừng cao vút, cành lá đan nhau như mái vòm thánh đường thiên nhiên, khiến mỗi bước chân len lỏi qua con đường mòn nhỏ đều trở thành một hành trình linh thiêng. Trên cao, những vệt nắng xuyên qua kẽ lá như những mũi tên ánh sáng. Dưới chân, lớp lá mục dày êm như thảm, còn hơi đất thì đượm mùi cổ tích, âm ấm và tĩnh lặng.

Không chỉ là nơi trú ngụ của hơn 2.500 loài động thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm như sao la, vượn đen má trắng, voọc vá chân nâu hay trầm hương cổ, Pù Mát còn là bảo tàng sống về văn hóa và ký ức. Nơi đây từng là địa bàn hoạt động cách mạng quan trọng, là hành lang giao thông kháng chiến, là nơi in dấu chân bao lớp người đi rừng, mở lối, giữ rừng bằng máu và mồ hôi. Những người dân tộc Thái, Khơ Mú, Ơ Đu đã sống cùng rừng qua bao đời, coi rừng như máu thịt, thờ cây cổ thụ như thánh thần, và kể về suối như kể về một người anh em thân thuộc.

Rừng ở Pù Mát không chỉ xanh mà còn biết kể chuyện. Chuyện về hang Thẳm Nàng Màn gắn liền với truyền thuyết về mối tình thủy chung và bi tráng của người con gái Khơ Mú hóa đá chờ người yêu. Chuyện về suối Giàng thơ mộng, nơi tiếng nước đổ vang vọng giữa rừng như tiếng khèn gọi bạn tình. Và cả thác Kèm cao gần 150 mét, tuôn trào trắng xóa như tấm khăn lụa lỡ buông tay ai đó giữa núi rừng, vừa hùng vĩ vừa dịu dàng, vừa mạnh mẽ lại đầy mê hoặc.

Khác với những khu du lịch thương mại hóa, Pù Mát giữ lại gần như nguyên vẹn chất hoang sơ. Không có những khách sạn chọc trời hay khu nghỉ dưỡng bóng bẩy, nơi đây chỉ có những nhà sàn lặng lẽ nép mình bên sườn đồi, những bếp lửa đỏ hồng giữa đêm, và những bữa cơm giản dị với rau rừng, cá suối, cơm lam nếp nương. Trong cái không khí se lạnh của đêm rừng, dưới bầu trời đầy sao, tiếng sáo Mông bâng khuâng vọng lại từ xa khiến mọi ưu phiền nơi phố thị như trôi tuột khỏi tâm trí.

Đến Pù Mát vào mùa nào cũng có điều thú vị riêng. Mùa xuân rừng như một bức tranh rực rỡ, hoa pơ lang đỏ thắm giữa nền xanh bạt ngàn. Mùa hè là thời điểm tuyệt vời để tắm suối, khám phá thác Kèm, hoặc leo núi chinh phục đỉnh Pù Mát cao gần 1.840 mét. Mùa thu, cả khu rừng ngập trong mùi hương ấm áp của cây cỏ chuyển mùa. Mùa đông lại là bản tình ca của sương và gió, khi cả vùng như đắm chìm trong những làn khói mờ sương, khiến bước chân lữ khách như bước vào một khung cảnh điện ảnh.

Cách di chuyển đến Pù Mát cũng là một phần của trải nghiệm. Từ trung tâm TP Vinh, có thể theo quốc lộ 7 hơn 130 km về hướng tây đến thị trấn Con Cuông, cửa ngõ vào vườn quốc gia. Đoạn đường men theo sông Lam, uốn lượn quanh những triền núi và cánh đồng đá vôi, tạo thành một hành trình đẹp đến nao lòng. Có thể thuê xe máy để chủ động khám phá từng cung đường nhỏ xuyên rừng, hoặc chọn xe ô tô nếu đi theo nhóm bạn bè.

Ẩm thực nơi đây mang đậm hồn núi rừng. Cá mát nướng than hoa cuốn lá rừng, gà đồi nướng mắc khén, cơm lam chấm muối lạc, rượu cần từ men lá cổ truyền... Mỗi món ăn là một câu chuyện kể bằng vị giác, khiến người ta no không chỉ bụng mà còn đầy ký ức. Có người nói vui: đến Pù Mát, phải ăn như người rừng, đơn sơ, nguyên bản nhưng đậm đà và đáng nhớ.

Có những điều ở Pù Mát không nằm trong bản đồ. Đó là ánh nhìn trong veo của những đứa trẻ người Thái chơi bên suối. Là tiếng mõ trâu giữa rừng vang vọng chiều muộn. Là khoảnh khắc đứng lặng bên thác nước, cảm nhận từng giọt bắn vào mặt như chạm vào một phần nguyên sơ trong chính mình. Và có lẽ, cũng không nằm trong bản đồ, là cảm giác sau chuyến đi: không muốn rời xa, không muốn trở về vội, như thể trái tim còn đang để quên đâu đó giữa những tán rừng rì rào.

Pù Mát không dành cho những người tìm kiếm sự náo nhiệt, mà dành cho những ai đủ kiên nhẫn lắng nghe rừng thở, đủ tĩnh tại để nhìn thấy vẻ đẹp trong một chiếc lá rụng hay giọt sương đọng trên đầu cỏ. Nơi đây không làm người ta choáng ngợp bởi vẻ ngoài hào nhoáng, mà lặng lẽ gieo vào lòng một nỗi nhớ, dịu dàng, sâu thẳm và khó gọi tên.

Có những nơi không phải để đi qua, mà để trở về, bằng cách nào đó, sau một thời gian dài, khi lòng lại chộn rộn những cơn gió mát và tiếng chim gọi bạn. Khi ấy, người ta sẽ hiểu vì sao rừng Pù Mát không nói nhiều, nhưng lại khiến ta nghe được nhiều điều nhất.